.. เล่าเฒ่าที่รู้ .. "สี่แผ่นดิน" ตอนที่ ๗

มะปรางริ้ว

.. ชีวิตของแม่พลอยที่ตำหนักของสมเด็จนั้นดำเนินไปเรื่อยๆ นอกจากจะทำหน้าที่ประจำแล้ว พลอยยังต้องหัดและเรียนรู้งานฝีมือต่างๆ "...คุณสายหัดให้พลอยปอกมะปรางริ้ว ซึ่งต้องลงทุนไปด้วยมะปรางเป็นอันมาก และแผลที่นิ้วมือของพลอยหลายแผล..."

.. การปอกมะปรางริ้วเป็นงานฝีมือชั้นยอดของชาววังอย่างหนึ่ง เพราะการปอกมะปรางซึ่งเป็นผลไม้ลูกไม่ใหญ่นัก เนื้อนิ่ม ช้ำง่ายนั้น แม้จะปอกแบบเกลี้ยงๆ ธรรมดาก็แสนยาก แต่ชาววังมีความสามารถที่จะปอกมะปรางให้เป็นริ้วและลายต่างๆ เช่น ลายเกล็ดเต่า ลายเกลียว และลายคดกริชขวาง ได้อย่างงดงาม

.. การปอกมะปรางริ้วต้องใช้คุณสมบัติหลายอย่าง เช่น ความนุ่มนวล คือ ต้องมือเบา มีความตั้งใจมานะอดทนพยายยามและสมาธิมั่นคง เริ่มจากการเลือกมะปราง ซึ่งมีหลายชนิด เช่น มะยง มัยงชิด และ กาวาง มะยงชิดมีลูกโตรสหวานสีสวย กาวางเนื้อหนาปอกง่าย แต่มีรสเปรี้ยว

.. อุปกรณ์ที่ใช้ คือ มีดปอกและมีดคว้านซึ่งต้องคมกริบ มีผ้่ขาวสำหรับเช็ดมีดบ่อยๆ เพื่อมิให้ยางมะปรางจับมีดเพราะจะทำให้มีดฝืด
วิธีการปอกมะปราง ใช้มือซ้าย ๔ นิ้ว จับที่ลูกมะปราง และ ใช้มือขวาจับมีด นิ้วหัวแม่มือซ้ายคอยยังคับให้คมมีดอยู่ตามรอย นิ้วชี้ขวาวกดเป็นการกำหนดริ้ว การลงมีดให้ตะแคงค่อยๆ ให้มีดกินเปลือกทีละน้อยเดินไปตามรอยที่กำหนดเพื่อให้ได้ริ้วตามที่ต้องการ เมื่อปอกเป็นริ้วรอบผลแล้ววางในจานมีผ้าขาวชุบน้ำคลุมไว้จนได้จำนวนที่ต้องการ ใช้มีดตัดส่วนหัวและใช้มีดคว้านจากหัวที่ตัดนั้นให้รอบแล้วดึงเม็ดออก โดยให้มะปรางคงรูปเดิมและเนื้อไม่ช้ำ เสร็จแล้วมะปรางมีรสหวานก็นำไปล้างด้วยน้ำดอกไม้สด หากมีรสเปรี้ยวก็นำไปชุบน้ำเชื่อมผสมเกลือเล็กน้อย เพื่อให้ผิวของมะปรางขึ้นเงาเห็นร่องลายชัดเจน ต่อจากนั้นจึงจัดวางในจานแก้ว แลวนำไปแช่ในตู้น้ำแข็ง

.. การปอกมะปรางริ้วยากเย็นและยุ่งยากดังกล่าว จึงถือเป็นหลักสูตรสำคัญของชาววัง หากสตรีคนใดผ่านหลักสูตรการปกครองมะปรางริ้วได้งดงามสมบูรณ์แบบ ก็เท่ากับเพื่มคุณค่าแห่งความเป็นกุลสตรี


ปล. ความหมายของรูปภาพต่างๆ ที่นำมาแสดงเรื่องจริงของจริง "สี่แผ่นดิน" เล่าเฒ่าที่รู้ ตอนที่ ๗ โดย.. ลุงใหญ่ "มะปรางริ้ว"


.. การปอกมะปรางริ้ว ..

หมากปรางนางปอกแล้ว .. ใส่โถแก้วแพรวพรายแสง
ยามชื่นรื่นโรยแรง .. ปรางอิ่มอาบซาบนาสา
กาพย์เห่ชมเครื่องคาวหวาน พระราชนิพนธ์ในรัชกาลที่ 2

เหตุที่ มะปรางริ้ว ถูกจัดให้เป็น 1 ใน 4 สุดยอดฝีมือเพราะมะปรางเป็นผลไม้ที่มีผิวบาง เนื้อนิ่ม ยางเยอะ การปอกให้ได้ริ้วสวยจึงต้องประณีตทุกขั้นตอน เวลาปอกมะปรางริ้วมีเคล็ดสำคัญดังนี้

1. เลือกมะปรางที่ไม่สุกและไม่ห่ามเกินไป สำคัญคือต้องไม่ช้ำแม้แต่น้อย

2. มีดต้องคมมากๆ เท่าที่เห็นผู้ใหญ่ท่านจะใช้มีดทองเนื่องจากปอกแล้วผลไม้ไม่ดำ เวลาปอกต้องเอามีดจุ่มน้ำแล้วลับกับไหมหรือแพรที่ปูบนตัก เพื่อไม่ให้มะปรางติดยางดำ และเดินมีดได้สนิท สามารถกรีดริ้วต่างๆได้สวยงาม นอกจากมีดทองที่ใช้ปอกแล้วยังมีมีดคว้านเมล็ดที่ปลายแหลมเล็กและคมมากกว่ามีดคว้านทั่วไป แต่ปัจจุบันไม่เห็นแล้ว ชุดมีดของผู้ใหญ่แต่ละท่านจะเป็นของเฉพาะตัว มีการสั่งทำเฉพาะ เมื่อสิ้นบุญจึงเป็นมรดกให้ลูกหลาน

การปอกมะปรางริ้ว มือขวาจะถือมีดนิ่งๆ หันคมไปทางขวา ส่วนมือซ้ายจะถือมะปรางแล้วค่อยๆหมุนข้อมือให้มะปรางผ่านคมมีดเป็นลายต่างๆโดยขยับมะปรางน้อยที่สุด

3. น้ำล้างผลมะปรางที่ปอกแล้วควรใช้น้ำลอยดอกไม้สดผสมเกลือนิดหนึ่งจะดีกว่าน้ำเปล่าธรรมดา

4. ล้างแล้วคลุมด้วยผ้าขาวบางชุบน้ำเพื่อกันไม่ให้ผลมะปรางแห้ง เมื่อได้มะปรางตามจำนวนที่ต้องการ นำไปชุบน้ำเชื่อมเข้มข้นเพื่อให้เห็นริ้วชัดสวย แล้วจัดเรียงในโถแก้วประดับดอกมะลิหอม


เรื่องจริงของจริงใน "สี่แผ่นดิน" ตอนที่ ๗

โดย.. ลุงใหญ่
๓๐ มกราคม ๒๕๕๖


** เนื้อหาสาระของความคิดนั้น จะผิด ถูก ตรง ไม่ตรง
ดี ไม่ดี อย่างไร ก็เป็นเรื่องของความคิด

และขึ้นอยู่ที่ผู้อ่านว่าจะตัดสินอย่างไร เป็นสิทธิส่วนบุคคล

ลุงใหญ่ บันทึกไว้เพื่อกันลืมเท่านั้น 
มิได้ตั้งใจจะสอนอะไรกับใครๆ ทั้งสิ้นครับ **